Wniosek ZNP do posłów
15 grudnia 2016
ZNP zwrócił się do Posłów o wprowadzenie do projektu ustawy Prawo Oświatowe poprawek, jednoznacznie przesądzających, iż każdy uczeń ma zagwarantowane prawo do szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego.
Pani/Pan Poseł na Sejm RP
Członek Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży
Członek Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej
Szanowni Państwo,
Związek Nauczycielstwa Polskiego zwraca się niniejszym do Państwa Posłów o wprowadzenie do projektu ustawy Prawo Oświatowe, niżej wskazanych poprawek, jednoznacznie przesądzających, iż każdy uczeń ma zagwarantowane prawo do szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, a zadanie polegające na prowadzeniu szkół i przedszkoli jest obowiązkowym zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego.
poprawka nr 1
W art. 1 po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu:
„3a) każdemu rodzicowi prawo posłania dziecka do szkoły obwodowej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego”.
poprawka nr 2
W art. 8 ust. 15 przed wyrazami „zadań własnych gmin” dodaje się wyraz „obowiązkowych”.
poprawka nr 3
W art. 8 ust. 16 przed wyrazami „zadań własnych powiatów” dodaje się wyraz „obowiązkowych”.
UZASADNIENIE
Ad. 1.
Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika jednoznacznie, że każdy uczeń ma prawo do szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Prawo to jest gwarantowane, nałożonym na każdą jednostkę samorządu terytorialnego obowiązkiem objęcia całego jej obszaru obwodami szkół samorządowych. Przykładowo w jednym z najnowszych wyroków, który został wydany w dniu 4 listopada br. (sygn. akt I OSK 1389/16) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał co następuje:
„Przepis art. 17 ust. 4 nie może być wykładany w sposób sprzeczny z ustrojową normą art. 5 ust. 5 ustawy o systemie oświaty, stanowiącą, że zakładanie i prowadzenie m.in. publicznych szkół podstawowych oraz gimnazjów, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, należy do zadań własnych gmin. Jest to, zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy o systemie oświaty w związku z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, zadanie o charakterze obowiązkowym. Tego obowiązku gminy nie może zastąpić rozwiązanie polegające na powierzeniu wykonywania zadań w zakresie zakładania i prowadzenia placówek oświatowych innemu podmiotowi (por. wyrok NSA z dnia 9 lutego 2006 r., sygn. akt I OSK 1372/05; wyrok NSA z dnia 5 grudnia 2006 r., sygn. akt I OSK 1377/06). W konsekwencji, dzieci mają prawo do edukacji w publicznej szkole podstawowej prowadzonej przez gminę. Możliwość spełniania przez dzieci obowiązku szkolnego w szkole publicznej prowadzonej przez podmiot inny, niż gmina nie jest obowiązkiem, ale uprawnieniem, wynikającym z art. 16 ust. 5 ustawy o systemie oświaty. Obwody szkół publicznych (podstawowych i gimnazjów, w tym przypadku szkoły podstawowej i gimnazjum) prowadzonych przez gminę powinny zatem obejmować teren gminy. Dodać warto, że zgodnie z zastrzeżeniem art. 17 ust. 4, szkole publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub osobę prawną, inną niż jednostka samorządu terytorialnego, nie ustala się obwodu, chyba że osoba prowadząca wystąpi z takim wnioskiem (art. 58 ust. 2 zdanie drugie ustawy o systemie oświaty). W tej sytuacji, utworzenie szkół publicznych prowadzonych przez inne podmioty skutkuje, wynikającym z art. 17 ust. 4 ustawy o systemie oświaty, obowiązkiem określenia przez radę gminy granic obwodów tych szkół, przy czym obwody te mogą w części pokrywać się z obwodami szkół publicznych prowadzonych przez gminy.”
Mając na uwadze powyższe, Związek Nauczycielstwa Polskiego wyraża zdziwienie i zaniepokojenie zachowaniem Minister Edukacji Narodowej, która podczas prac podkomisji w dniu 1 grudnia br., jednemu z posłów, deklarującemu poparcie dla poprawki ZNP do art. 1 ustawy Prawo oświatowe, nakazała się z tego poparcia wycofać. Jeszcze większe zaniepokojenie ZNP wzbudza sprzeczne z wyżej przywołanym orzecznictwem NSA stanowisko Pani Minister, która podczas tego samego posiedzenia podkomisji kategorycznie oświadczyła, że nie wszyscy uczniowie muszą być objęci obwodami szkół samorządowych i nie muszą mieć gwarancji do szkoły samorządowej.
Ad. 2 i 3
Art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Wskazuje on jednocześnie katalog tych zadań. Mieszczą się w nim między innymi: lokalny transport zbiorowy, ochrona zdrowia, pomocy społeczna, kultura, budownictwo mieszkaniowe, edukacja. Zgodnie z ust. 2 przedmiotowego art. poszczególne ustawy określają, które zadania własne gminy z ww. katalogu są dla gminy zadaniami obowiązkowymi. W odniesieniu do edukacji publicznej, w zakresie zadania polegającego na prowadzaniu szkół i przedszkoli, ustawą taką jest ustawa o systemie oświaty. Zawarte w niej art. 104 i art. 105 jednoznacznie wskazują, że prowadzenie szkół podstawowych i przedszkoli jest obowiązkowym zadaniem własnym gmin. Przepisy te nie znalazły swoich odpowiedników w projekcie ustawy Prawo oświatowe, co budzi niepokój ZNP, gdyż ustawa o systemie oświaty, zgodnie z deklaracjami Minister Edukacji Narodowej zostanie wkrótce w całości uchylona.
Tymczasem zarówno ww. wyrokach NSA, jak i szeregu wyroków WSA wskazuje się, że podmiotem obowiązanym do zakładania i prowadzenia publicznych szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli jest gmina. Przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 20 września 2011 r. (II SA Ol 453/11, LEX nr 1101379), a więc wydanym już po wejściu w życie nowelizacji wprowadzającej do ustawy o systemie oświaty art. 5 ust. 5g wskazał:
„Zgodnie natomiast z art. 5 ust. 5 ustawy o systemie oświaty zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli należy do zadań własnych gmin. Należy również zauważyć, że zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli ustawodawca określił, jako obowiązkowe zadania własne gmin — art. 104 ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Z tego względu przepis art. 5 ust. 5 ustawy o systemie oświaty należy rozumieć jako określający w sposób jednoznaczny, iż podmiotem obowiązanym do zakładania i prowadzenia publicznych przedszkoli jest gmina. Tego obowiązku gminy nie może zastąpić rozwiązanie polegające na powierzeniu wykonywania zadań w zakresie zakładania i prowadzenia publicznych placówek oświatowych odrębnej osobie prawnej.”
Związku Nauczycielstwa Polskiego nie przekonuje zapewnianie Minister Anny Zalewskiej, wyrażone podczas posiedzenia podkomisji sejmowej w dniu 1 grudnia br., iż niewskazanie w projekcie ustawy Prawo oświatowe, że prowadzanie szkół i przedszkoli jest zadaniem obowiązkowym j.s.t. nie powoduje, że zadania te przestają być dla. j.s.t. obowiązkowe. Przywołane wyżej orzecznictwo sądów administrowanych wskazuje bowiem jednoznacznie, że wyeliminowanie z systemu prawnego rozwiązań zawartych obecnie w art. 104 i 105 ustawy o systemie oświaty zdejmie z j.s.t. obowiązek prowadzenia szkół.
Mając na uwadze powyższe ZNP wnosi jak na wstępie.
Wiceprezes ZG ZNP Krzysztof Baszczyński
Prezes ZNP Sławomir Broniarz